Over luidklokken

SPECIALE KLOKKEN

De klokken van de Zwolse rk. Sint Michaëlskerk

De Sint Michaël in de toren aan de Bisschop Willebrandlaan in Zwolle
De Sint Michaël in de Sint Bavo kathedraal in Haarlem

Naar verluidt hangt er een Michaëlsklok uit Zwolle in de St. Bavo kathedraal (niet te verwarren met de grote of St. Bavokerk) in Haarlem.
De klok is afkomstig uit de in 1965 afgebroken St. Michaëlskerk aan de Roggenstraat in Zwolle. Vandaar is zij verhuisd naar de toren van nieuwe Sint Michaëlskerk aan de Bisschop Willebrandlaan in dezelfde stad. Daar heeft zij gehangen, samen met twee andere klokken, totdat in 2005 ook de nieuwe Sint Michaëlskerk werd afgebroken. Het driegelui werd vervolgens verkocht aan Koninklijke Eysbouts, klokkengieterij in Asten. In 2017 verhuisde de Michaël naar Haarlem waar zij nu deel uitmaakt van een achtgelui.

Op de klok staat de inscriptie “St MICHAËL, PATRONUS ECCLESIAE ET URBIS QUIS UT DEUS A.D. 1948″ Dit betekent: “St. Michaël, patroon van de kerk en van de stad, wie is als God Jaar des Heren 1948” De slagtoon van de Michaëlsklok is cis1 (verhoogd).

De kleinste klok van het driegelui was de Sint Jozef. Zij weegt 970 kg en meet 1109mm. De slagtoon is fis1. De klok is in 1948 gegoten door Petit en Fritsen. Het opschrift luidt: ”S.JOSEPH DE NATO JESU CANE DULCITER THOM A K IV CANT 36 AD 1948”. In vertaling:” Sint Jozef zing liefelijk over de geboren Jezus, Thomas A Kempis IV Cant 36; Jaar des Heren 1948”. De klok hangt sinds 2009 in de toren van de Martinikerk in Franeker.

Van de derde – de middelste – klok (slagtoon e1) ontbreekt tot nu toe elk spoor…

Aanvullende informatie is zeer welkom. Weet iemand waar de derde klok gebleven is? Wat zijn de maten van de Michaël? Zijn alledrie de klokken in 1948 gegoten door Petit en Fritsen?

De klokken van de Sassenpoort

Ook de Zwolse Sassenpoort heeft twee klokken van historische waarde. Bert Dijkink van het Zwols klokkenluidersgilde is naar boven geklommen en heeft zo goed en zo kwaad als dat ging vanwege de beperkte ruimte enige foto’s gemaakt.
De kleine klok is gegoten in 1731 door J.A. de Grave en N. Muller en heeft een diameter van 530 mm.
De grote klok is gegoten in 1732 door N. Muller en heeft een diameter van 950 mm.
Beide klokken worden alleen gebruikt om de uren en de kwartieren van het uurwerk te slaan.

Hoewel de Grave in 1729 is overleden, staat zijn naam toch op de klok van 1731. Dat komt omdat hij van de stad Amsterdam een licentie bezat als klokkengieter die geldig was tot 1734.
Nicolaas Muller was compagnon van de Grave.
Een ander opvallend detail is dat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed andere maten van de klokken opgeeft: 450 en 900 mm.

De koningin der klokken

De Gloriosa in Erfurt
De (Maria) Gloriosa geldt als de koningin der klokken. „Wenn die Gloriosa spricht, haben alle anderen Glocken zu schweigen.“ Dat zeggen ze in Erfurt, waar de klok sinds 1499 in de middelste toren van de Dom hangt. Ze is een meesterwerk van Geert van Wou, die haar op 8 juli 1497 gegoten heeft. De klok heeft een gewicht van 11450 kg en meet 2560 mm. De slagtoon: e°. Opschrift: + Laude patronos cano gloriosa Fulgur arcens et demones malignos Sacra templis a populo sonanda Carmine pulso Gerhardus wou de Campis me fecit. Anno Dni M.CCCC.XCVII Vertaald: “Ik bezing mijn beschermheren met glorieuze lofzang terwijl ik de bliksem en boze geesten op afstand houd; ik roep op tot de eredienst die in het godshuis door het volk gevierd zal worden met gezang. Gerardus van Wou uit Kampen heeft mij gemaakt in het jaar des Heren 1497”
De klok is twee keer gebarsten (in 1984 en 2001) en weer hersteld. Haar klank heeft er echter niet onder geleden.

Aanvullende informatie

  • Geuns, S. van (2009) 500 jaar van Wouklokken in de Utrechtse domtoren; Uitgave Utrechts Klokkenluidersgilde | Stichting de Plantage
    Dit boek geeft een vrij compleet beeld van het Domgelui. Van alle Utrechtse Van Wouklokken treft de lezer een beschrijving aan. De ontstaansgeschiedenis van het gelui komt, afgeleid uit de Domrekeningen in het Domarchief, uitgebreid aan de orde. En een lijst van de ca. 160 klokken die Geryt van Wou heeft gemaakt vóór 1505 vervolledigt het beeld van een geniale vakman met een geweldig oeuvre.

  • Iseger, W. (2021) Stille torens; De klokkenvordering in Utrecht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Uitgave Utrechts Klokkenluidersgilde
    Klokken en geschut hebben al eeuwenlang een bijzondere relatie vanwege het materiaal waarvan ze zijn gemaakt: koper en tin. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de makers van beide producten doorgaans in vredestijd klokken en vijzels goten, en in oorlogstijd geschut. Klokkenvordering is een eeuwenoud fenomeen; in oorlogstijd lieten de machthebbers hun oog al snel op de bronzen klokken vallen. Met listen en lef lukte het in Utrecht om alle oude klokken op één na buiten schot te houden. Een geweldig resultaat, onder moeilijke omstandigheden. De stad en haar inwoners danken het machtige geluid van de vele carillons en luidklokken die Utrecht nog altijd rijk is aan deze fascinerende geschiedenis, waarvan alle aspecten, rijk geïllustreerd, in dit boek aan het licht worden gebracht.